انسان در جستجوی معنا ویکتور فرانکل امیر لاهوتی نشر جامی

معرفی کتاب

در کتاب انسان در جستجوی معنا, ویکتور فرانکل, امیر لاهوتی, نشر جامی، دکتر فرانکل تجربه و آزمون هایی را تبیین میکند که باعث ایجاد و توسعه ی روش درمانی((لوگوتراپی))شدند. او مدت زیادی در اردوگاه کار اجباریِ نازیان ،اسیربود و همه چیز خود را ازدست داد. پدر, مادر و همسرش یادر اردوگاه اسیران به کوره های آدم سوزی سپرده شدند ویا از بیماری جان دادند.خواهرش تنهافرد خانواده بود که از اردوگاه های کار اجباری جان سالم به در برد.اما با وجود اینکه وی همه چیز خود را از دست داده بود و همه ارزش هایش را فنا شده میدید،بازهم با وجود رنج گرسنگ, ،سرما, بی رحمی و خشونت و نیز هر لحظه در انتظار مرگ بودن،زندگی را شایسته و ارزشمند میدانست.
پیام چنین روانشناسی که خود همه ی این دردهارا حس کرده واقعا ارزش شنیدن دارد!ا و بی تردید بهتر از هر فرد دیگری میتواند به شرایط انسانی ما با عشق و علاقه بنگرد. گفتار دکتر فرانکل دلنشین است و بسیار ژرف و عمیق،و نمیتوان به آسانی از آن گذشت. پیام های او شگرف و ارزنده است و آنچه که او میگوید, به خاطر تجربه های ارزشمندش بر دل مینشیند.او اکنون به خاطر موقعیت کنونی اش در دانشکده پزشکی دانشگاه وین و نیز به سبب درمانگاه های((لوگوتراپی)) زیادی که امروزه در بسیاری از کشورهای جهان با الگو برداری از پلی کلینیک معروف عصب شناسی وی به فعالیت میپردازند،شهرتی فراگیر به دست آورده است.
انسان نمیتواند شیوه ی کار و روش درمانی دکتر فرانکل را با روش کار زیگموند فروید مقایسه نکند. هر دو پزشک در ابتدا توجه ی خود را به در مان نوروزها معطوف داشتند. فروید ریشه ی این ((اختلال های روان پریشی))را در اضطراب هایی می یابد که در اثر تکانه و انگیزه های تعارضی و ناخود آگاه به وجود می آید،اما دکتر فرانکل((نوروزها))را برچند نوع گوناگون می داند و بعضی از آن هارا روان نژندی نئوژنتیک می نامد.یعنی اینکه بیمار از یافتن معنا و مسئولیت در زندگی خویش ناتوان است. فروید ناکامی در زندگی جنسی را تایید می نماید،اما دکتر فرانکل ناکامی را در معناجویی آن می داند.
امروزه در اروپا, روانشناسان و روانپزشکان به طور آشکارا از فروید روی برگردانده اند و به تحلیل های اگزیستانسیالیستی ((هستی درمانی)) روی آورده اند.این شیوه, چندین وجه مختلف به خود گرفته است که روش((لوگوتراپی)) یکی از آن هاست. یکی از ویژگی های روش فرانکل این است که شیوه درمانی فروید را رد نمی کند. بلکه روش خود را بر اساس تجزبه های وی منطبق می سازد.او حتی با دیگر طرفداران تحلیل اگزیستانسیالیستی نیز سرستیز ندارد و نظریه خودرا با آنان هماهنگ می سازد.
داستان این کتاب هرچند کوتاه است،اما بسیار هنرمندانه و گیرا نوشته شده است. من یک بار دیگر در نشستی آن را از آغاز تا پایان خوانده ام و جادوی آن،چنان مرا گرفت که یارای ترکش را نداشتم. دکتر فرانکل در میان این داستان((لوگوتراپی))خود را آغاز می کند و ان را چنان با صبوری به داستان پیوند میدهد که خواننده فقط بعد از پایان کتاب به ژرفای شگفت انگیز آن راه میابد و میبیند که این داستان, دنباله ی داستان وحشتناک اردوگاه های کار اجباری و اسارت نیست.
خواننده از این کتاب, مطالب بسیاری فرا میگیرد و می آموزد که انسان وقتی به ناگهان احساس کرد که((دیگر چیزی برای از دست دادن به جز جان و بدن عریان خود ندارد)) چه میکند.شرحی که دکتر فرانکل از آمیختن احساسات وهیجان به ما میدهد, واقعا خیره کننده است و روح را تسخیر میکند.
نخستین حسی که به نجات انسان می آید کنجکاوی سرد و جدامانده ای است که توجه انسان را به سرنوشت خویش جلب می نماید. پس از آن تلاش بی پایانی است برای بقاو ادامه زندگی, با وجود آنکه شانس زنده ماندن بسی اندک است. گرسنگی, تحقیر, ترس و عصبانیت ناشی از بی عدالتی را همانند تصویری از افراد محبوب و موردعلاقه ی خود می داند و مذهب, آسان گیری, بذله گویی و حتی زیبایی های آرام بخش طبیعت؛ چون یک تک درخت یا غروب آفتاب در پایان روز برایش قابل پذیرش است.
اما این ها نیز در صورتی میل به ادامه زندگی را در انسان برمی انگیزد که معنایی برای رنج های خود به دست آورد. در اینجا ما با هسته مرکزی اگزیستانسیالیسم آشنا می شویم که اگر زندگی کردن رنج بردن است پس برای زنده ماندن باید معنایی در رنج بردن جست.رنج و مرگ تنها هنگامی معنا می یابد که زندگی خود هدفی داشته باشد. اما هیچکس نمی تواند این معنا برای دیگری بیابد و این خود فرد است که باید به تنهایی این معنا را جست وجو نماید, و مسئولیت آن را خود بپذیرد.و در این راه اگر کامیاب شود, باوجود همه ی حقارت ها به بقای خود ادامه خواهد داد.دکتر فرانکل که به نیچه علاقه مند است, این سخن وی که میگوید:((آن کس که چرایی زندگی خودرا یافته،باچگونه اش نیز خواهد ساخت.)) رابسیار ارزشمند میداند.
در اردوگاه کار اجباری اسیران, هر حادثه ای سبب میشود تا زندانی امید به آینده را از دست میدهد. همه هدف های عادی زندگی از او گرفته میشود.تنها چیزی که برایش باقی می ماند((آخرین آزادی))است. آزادی در انتخاب روش اندیشیدن و روبه رو شدن با حوادث جانبی.این آزادی پایانی که هم رواقیون گذشته و هم اگزیستانسیالیست های امروزی به آن ایمان دارند،در داستان دکتر فرانکل دارای اهمیت ویژه ای است.
زندانیان انسان های معمولی بودند. اما حداقل عده ای از آنان نشان داده اند که ارزش رنج هایشان را دارند و بدین وسیله شایستگی انسان را در پیروزی برسرنوشتش به اثبات رساندند و از آن نیز پا را فراتر نهادند.
البته،دکتر فرانکل میخواهد پی ببرد که چگونه می توان این نیروی شگرف انسانی را دریافت و چگونه میتوان در یک بیمار این حس را برانگیخت که وی به خاطر چیزی مسئول زندگی است, هرچند که در بدترین موقعیت قرار گرفته باشدو برای مثال, نمونه ای از رخداد شگفت و تکان دهنده از یک جلسه ی ((گروه درمانی)) در اردوگاه را نقل میکند.
دکتر فرانکل به درخواست ناشر خود شرحی مختصر و کوتاه اما جامع و گویا, از اصول اساسی((لوگوتراپی))وهمچنین فهرست کتاب های مربوط به((لوگوتراپی))رانیز به این زندگی نامه افزوده است. هرچند درباره ی((مکتب روان درمانی وین))یعنی درباره فروید وآدلر نوشته های زیادی به زبان انگلیسی در دست است, ولی بیشتر مطالب انتشار یافته درباره ی روان درمانی((لوگوتراپی))به طور عمده به زبان آلمانی است.
فرانکل برخلاف بسیاری از اگزیستانسیالیست های اروپایی،نه بدبین است و نه ضد دین،بلکه برعکس, کسی که در زندگی خویش،خود شاهد آن همه رنج و مصیبت بوده،به طور شگفت انگیزی به قدرت و توان انسان هادر پیروز شدن بر حوادث ناگوار زندگی امیدوار است.
مطالعه ی این کتاب را که واژگانش چون گوهری درخشان بر ژرف ترین مشکلات و مسائل انسانی می تابد, ازهمگان خواهانم. زیرا این کتاب از ارزش ادبی و فلسفی بسیاری برخوردار است و دیباچه ای نافذ و جاری بر ارزشمند ترین انقلاب روانشناسی روزگار ما محسوب میشود.
گوردون و.آلپورت